Człowiek hubrystyczny – opis roksa

R można nazwać nadwyżką ocen pozytywnych w obrazie „ja”. Jest ona miarą deformacji wiedzy o sobie. Trudno jest powiedzieć jednoznacznie, jak duże musi być R, aby zaliczyć jednostkę do klasy ludzi hubrystycznych. Kryterium to zależy bowiem od stereotypów kulturowych i aktualnej sytuacji społecznej, w której jednostka działa. W każdym razie można określić hubrystę jako człowieka, który przypisuje sobie nieprzeciętne cechy osobowości i który popełnia „grzech pychy”. Deformacje poznawcze w obrazie „ja” bywają różnorodne. Część z nich dotyczy czynów sprawczych. Życie człowieka składa się z pasma czynności, które on wykonuje w świecie zewnętrznym biografia jest skrótowym opisem kolejnych działań jednostki. Człowiek hubrystyczny staje się tendencyjnym historykiem własnego życia: zniekształca opis działań, które wykonywał, poddaje rewizji osobiste epizody, przypisuje sobie centralne miejsce w poczynaniach, w których odgrywał podrzędną rolę. Podobne zniekształcenia mogą dotyczyć czynów obecnie dokonywanych, jak i czynów przeszłych. Deformacje poznawcze, które opisałem, będę nazywał deformacjami powierzchniowymi.

Drugi rodzaj zniekształceń obrazu „ja” jest bardziej skomplikowany: dotyczy bowiem stanów wewnętrznych człowieka, a głównie jego cech osobowości. Formułuje on zbyt pozytywne sądy o swojej inteligencji, brązowi własny charakter i podkreśla swoje cnoty moralne. Zniekształcenia tego rodzaju będę nazywał deformacjami głębokimi. O ile deformacje powierzchniowe dotyczą czynów zewnętrznych (co robię?), o tyle deformacje głębokie wiążą się z opisem osobowości (jaki jestem?).

W pierwszym wypadku jednostka pełni rolę historyka beha- wiorysty, w drugim – psychologa personalisty. Chociaż człowiek hubrystyczny może jednocześnie dokonywać deformacji obu rodzajów, to jednak są powody, aby przypuszczać, że najczęściej w obrazie „ja” dominują bądź deformacje powierzchniowe, bądź deformacje głębokie.